Nhông đất thường sống chủ yếu ở những vùng cát ẩm ven sông, ven biển, đào hang sâu dưới lòng đất để trú ẩn. Nhông đất rất nhanh nhẹn, hễ thấy bóng người là chạy trốn ngay vào hang, muốn bắt được chúng phải dùng bẫy. Bẫy làm bằng tre đan thành một ống rỗng, có đầu chui vào được mà không có đầu đi ra. Trên những dải đất nghi là có nhông ở dưới, người ta sẽ tìm miệng hang, sau đó đặt bẫy. Thức ăn của nhông đất là những loại hoa, cỏ thân mềm hoặc dế, cào cào, châu chấu... Khi nhông chui lên, thấy mồi sẽ lần mò vào kiếm ăn và sập bẫy.

Nhớ ngày xưa, vào những buổi sáng rảnh rỗi, ba tôi thường dẫn tôi đi tìm hang nhông để đặt bẫy, đến giữa trưa thế nào cũng thu hoạch được cả xâu hàng chục con. Thịt nhông đất rất ngon, có thể chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn.

Nhông bắt được, ba tôi đem chặt bỏ đầu, chân, lột da rồi mổ bụng bỏ hết phần nội tạng. Lúc này, mẹ tôi mới bắt đầu chế biến thành các món ăn. Món nhông xào sả ớt chỉ cần băm nhuyễn nhông, ướp gia vị rồi xào. Mùi thơm quyến rũ của nhông và sả ớt bay khắp  nhà khiến ai cũng thòm thèm. Mỗi lần có món này là tôi ăn vèo được hết mấy bát (chén) cơm đầy, có lẽ vì vừa ngon lại vừa đói sau một buổi lẽo đẽo theo ba trên những đồi cát.

Món thú vị và hấp dẫn nhất có lẽ là món nhông nướng. Nhông sau khi làm sạch để nguyên con ướp với ớt, thật nhiều củ nén (hành tăm) bởi thịt nhông rất hợp với loại củ này, thiếu nó coi như thịt nhông nướng mất đi rất nhiều hương vị. Bọc lá chuối hay lá lốt bên ngoài con nhông, kẹp vào vỉ, cho lên lò than đỏ lửa, trở đều hai mặt, chỉ khỏang vài phút là mùi thịt nhông nướng đã lan tỏa thơm lừng, ai ngửi được cũng thấy thòm thèm.

Nướng nhông phải có kinh nghiệm, nếu tái hay chín kĩ quá ăn sẽ mất ngon, vì nhông vừa dai vừa bị đăng đắng. Nhông nướng vừa chín tới lột bỏ lớp lá bọc bên ngoài, lộ ra thịt nhông vàng thẫm, thơm lừng. Thịt nhông xé nhỏ chấm với muối tiêu chanh là ngon "ngất trời", như cách ba tôi thường nói.

Ngoài món nướng, xào sả ớt, món cháo nhông cũng ngon không kém. Thịt nhông băm nhỏ ướp gia vị mắm muối, hành, tiêu, ớt,… cho hết vào chảo dầu, xào đến khi thịt săn lại rồi trút vào nồi cháo đang sôi. Đơn giản vậy thôi là đã có được nồi cháo thật thơm ngọt. 

Phan Thị Thanh Ly