Rong biển là một loại thực phẩm chứa nhiều dinh dưỡng, nhiều khoáng chất và các vitamin... Rong biển không chứa chất béo, có thể ức chế sự hấp thu cholesterol, bệnh mỡ cao trong máu và bệnh động mạch vành.

Khánh Hòa là một tỉnh duyên hải miền Nam Trung Bộ, có độ dài đường biển khoảng 385 km. Nhiều người dân miền biển Khánh Hòa sống bằng nghề lặn vớt rong biển. Mùa vớt rong biển bắt đầu từ tháng chạp đến hết mùa hè. Rong biển được tiêu thụ ở khắp nơi và được người dân sử dụng trong sinh hoạt hàng ngày.

Rong biển sau khi vớt về phải giặt cho sạch, gọi là "giặt" vì rong biển dính rất nhiều bùn và đất, phải giặt - vo - xả qua rất nhiều lần mới sạch. Công việc này hoàn toàn làm thủ công, rất tốn thời gian và đòi hỏi phải chịu khó, tỉ mỉ. Sau khi giặt sạch người ta đem rong biển phơi khô để dùng dần.

Đun nước sôi, cho rong biển đã được làm sạch và ngâm cho nở vào nồi. Khi nấu không để lửa to quá, tay quấy liên tục cho đến khi rong biển chín rục ra. Để xu xa mềm và mau đông thì bắt buộc phải có thêm ít trái me, nếu không có me có thể dùng  chanh (đây là một bí quyết nhà nghề!). Để lửa sôi liu riu, vớt hết bọt rồi lọc bỏ bã bằng cách đổ vào những bao tải to, treo lên cao cho nước chảy xuống những cái thau hứng ở phía dưới. Sau khoảng vài tiếng đồng hồ, thau nước sẽ nguội đi, kết lại thành những khối màu cà phê sữa. Vậy là các bạn đã có món xu xa rồi đó.

Xu xa có hình thức gần giống với đông sương, nhưng các bạn đừng nhầm lẫn chúng với nhau. Đông sương được nấu từ bột rau câu, còn xu xa được nấu từ những cây rong biển nhỏ li ti. Xu xa luôn giữ hương vị nguyên chất của cây rong biển, nó có mùi hơi ngai ngái, đặc trưng của rong biển.

Một ly xu xa ngon và mát vào mùa hè nóng bức oi ả của dải đất miền Trung không thể thiếu đường và nước cốt dừa. Nhưng đường không phải đường cát trắng đâu nhé, mà phải là nước đường thắng lên cùng với gừng.

Màu vàng óng của nước đường, mùi thơm nồng của gừng, màu trắng tinh khiết béo ngậy của nước cốt dừa cùng mùi hương thoang thoảng quyến rũ của rong biển... làm cho những ai đã từng biết đến món xu xa đều cảm thấy thèm thuồng…  Nếu thêm cô bán hàng xinh xắn đon đả thì không chỉ có các em nhỏ say món xu xa mà còn có khối anh chàng buông lời đùa nghịch để tán thưởng hương vị món xu xa:

Xu xa ít vốn nhiều lời
Anh về bỏ vợ theo người bán …xu xa

Huỳnh Thanh Hương