Đầu thập niên 1980, trong hoàn cảnh đất nước sau chiến tranh, chẳng mấy ai có khả năng làm những bữa tiệc sinh nhật với bánh kem thắp nến và món ăn thịnh soạn như ngày nay.

Hồi đó, dưa gang chỉ rộ mùa vào sau tết nguyên đán, khoảng tháng 3 dương lịch, chứ không thấy bán khắp các chợ vào mùa gần cuối tháng 9 như bây giờ. Ba cô em gái nhỏ của tôi lúc ấy sàn sàn tuổi nhau, đứa lớn nhất còn đi mẫu giáo, hai đứa sau mới "trình độ" nhà trẻ.

Sinh vào cùng tháng ba, nhằm mùa dưa gang nên năm nào mẹ tôi cũng làm tiệc sinh nhật chung cho ba cô con gái nhỏ với món đãi tiệc "thịnh soạn" là dưa gang dưa sáp thơm dẻo.

Nếu mẹ bận rộn việc bếp núc hoặc dọn dẹp, may vá gì đó cho lũ con cả chục đứa lớn nhỏ, bà sẽ sai tôi ra chợ chọn lấy vài trái dưa gang ngon theo đúng tiêu chuẩn của bà. Đó phải là trái dưa sáp, da vàng sậm sọc trắng hoặc có sọc xen kẽ xanh lục đậm, vàng đậm và trắng pha lục.

Những quả dưa gang có vỏ ngoài như thế là dưa sáp, dẻo chứ không quá bở, khi dằm đường sẽ không quá tơi nát.

Dưa sáp với vỏ vàng sậm - Ảnh: HỒNG TIÊN

Riêng phần ruột dưa gang có vị ngọt song để lại vị rát ở lưỡi. Tuy vậy, ba tôi luôn bảo phần ruột ấy rất ngọt, và ông chỉ ăn mỗi phần ruột dưa, không ăn phần dưa gang mát lành mà chị em tôi dành nhau xúc cho đến miếng cuối cùng.

Hồi ấy chị em tôi quá ngây thơ, vẫn tưởng ba chỉ thích ăn ruột dưa thật, ngờ đâu ông chỉ muốn nhường phần thơm ngon cho các con, dành phần đắng chát cho mình.

Trong những bữa tiệc dưa gang, mẹ dọn những khoanh dưa gang hình tròn ra dĩa hoặc dưa gang dằm với đường phèn (hồi ấy đường cát rất hiếm) trong những chiếc tô lớn bày giữa sàn nhà. 

Chỉ cần ít đường cát dầm với dưa gang là đã có món giải khát mát lành - Ảnh: HỒNG TIÊN

Khi ba cô gái nhỏ thi nhau đứng lên hát những bài hát dễ thương được cô giáo dạy như "Cháu lên ba, cháu đi mẫu giáo"... là lúc bữa tiệc dưa gang được khai mạc. Và rồi mọi người cùng nhau nếm từng muỗng dưa thơm dẻo trong tiếng hát trẻ thơ ấm áp vang vọng khắp nhà.

Tình yêu thương của ba mẹ và không khí hồn nhiên đầm ấm của những bữa tiệc dưa gang thơm lành trong những năm nghèo khó vì thế mà theo chị em chúng tôi mãi những năm sau này. 

Giờ thì cả ba cô em gái đều đã ra riêng; ba đã ra người thiên cổ cả chục năm rồi; mẹ tóc bạc trắng với lứa tuổi "cổ lai hy" nhưng một miền ký ức dưa gang vẫn xanh ngời trong tâm tưởng mọi người trong nhà. 

Niềm vui thu hái những quả dưa gang đầu tiên trong đời - Ảnh: HỒNG TIÊN

Riêng cô em gái út đã tìm lại giấc mơ tiệc sinh nhật dưa gang năm xưa của mình khi cô lập một khu vườn nhỏ ở vùng ngoại ô Sài Gòn. Trong vườn nhà, cô út dành riêng một khoảng đất để trồng dưa gang.

Và hơn tất cả là một bữa tiệc sinh nhật dưa gang vào đúng tháng ba cho ba chị em gái đã diễn ra tại vườn nhà cô út cùng với vị dưa gang dẻo thơm bên cạnh nhiều món cây nhà lá vườn khác.

Mọi người trong nhà cùng bùi ngùi nhớ cảnh cơ hàn xưa trong những bữa tiệc sinh nhật dưa gang, nhớ những khuôn mặt thương yêu trong gia đình nay đã khuất nẻo...

KHÁNH NGỌC